Uluslararası Hukuk Kaynakları

1. Türkiye’nin taraf olduğu Çok Taraflı Uluslararası Anlaşmalar

ICSID Konvansiyonu

(Devletler ve Diğer Devletlerin Tâbiiyetinde Olan Kişiler Arasında Doğan Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümüne İlişkin Konvansiyon (Convention on the Settlement of Investment Disputes between States and Nationals of Other States – ICSID Convention))

Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu (MIGA) Sözleşmesi

Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması

Ticaretle Bağlantılı Yatırım Tedbirleri Anlaşması (TRIMs)

Enerji Şartı Anlaşması

İslam Kalkınma Bankası Grubu (İKB)  Üye Ülkeleri Arasındaki Ticaret ve Yatırımların Teşviki İçin İşbirliğine Dair Mutabakat Muhtırası

Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi (1961)

Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkındaki New York Sözleşmesi

Singapur Konvansiyonu (Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Uluslararası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi)

2. Türkiye’nin Taraf Olduğu İkili Anlaşmalar

Yatırımların Karşılıklı Korunması ve Teşviki Amacıyla Diğer Devletlerle Yapılan Türkiye’nin Taraf Olduğu İkili Anlaşmalar

Türkiye’nin Taraf Olduğu İkili Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları

Serbest Ticaret Anlaşmaları

3. Uluslararası Teamüller

4. Hukukun Temel İlkeleri

5. Yargı Kararları ve Doktrin

6. Türkiye ile Yabancı Yatırımcılar Arasında  Yapılan Yatırım Sözleşmeleri

(özel kamu ortaklığı (private-public partnership – PPP), yap işlet devret (build operate transfer – BOT), ekonomik kalkınma ve joint venture sözleşmeleri, imtiyaz anlaşmaları ve lisanslar)

Milli Hukuk Kaynakları

Anayasa’nın Yabancılara Tanıdığı Hak ve Özgürlükler

• Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’nın 12 ilâ 74. maddeler arasında düzenlenen temel hak ve ödevler kural olarak T.C. vatandaşları ile birlikte yabancıları da kapsamına almaktadır. Anayasa hükümlerinde geçen “herkes” veya “kimse” kelimeleri bu sonucu vermektedir.
• Anayasa’nın 48. maddesine göre vatandaş veya yabancı ayrımı yapılmaksızın herkes, dilediği alanda çalışma, sözleşme yapma ve özel teşebbüs kurma hürriyetine sahiptir.
• Anayasa’nın 16. maddesine göre Türkiye’deki yabancıların temel hak ve hürriyetleri milletlerarası hukuka uygun olarak ve sadece kanunla sınırlandırılabilir.

4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu

6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu

5682 sayılı Pasaport Kanunu

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu

3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu

6745 Sayılı Yatırımların Proje Bazında Desteklenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun

4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu

5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı
Kullanımına İlişkin Kanun

5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu

2644 sayılı Tapu Kanunu

Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin
Yönetmelik

-Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel
İstihdamı Hakkında Yönetmelik

Yabancı Yatırımcıların İstisnai Olarak Türk Vatandaşlığını Kazanmalarına İlişkin Usul ve Esaslar

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar

Serbest Bölgelerde Çalışacak Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair
Yönetmelik

Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği

4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununun Önemli Hükümleri

Amaç ve kapsam
MADDE 1

Bu Kanunun amacı, doğrudan yabancı yatırımların özendirilmesine, yabancı yatırımcıların haklarının korunması ile yatırım ve yatırımcı tanımlarında uluslararası standartlara uyulmasına, doğrudan yabancı yatırımların gerçekleştirilmesinde izin ve onay sisteminin bilgilendirme sistemine dönüştürülmesine ve tespit edilen politikalar yoluyla doğrudan yabancı yatırımların artırılmasına ilişkin esasları düzenlemektir. Bu Kanun, doğrudan yabancı yatırımlara uygulanacak muameleyi kapsar.

Tanımlar
MADDE 2

Bu Kanunda geçen;

a) Yabancı yatırımcı: Türkiye’de doğrudan yabancı yatırım yapan,

1) Yabancı ülkelerin vatandaşlığına sahip olan gerçek kişiler ile yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarını,

2) Yabancı ülkelerin kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişileri ve uluslararası kuruluşları,

b) Doğrudan yabancı yatırım: Yabancı yatırımcı tarafından,

1) Yurt dışından getirilen;

– Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca alım satımı yapılan konvertibl para şeklinde nakit sermaye,

– Şirket menkul kıymetleri (Devlet tahvilleri hariç)

– Makine ve teçhizat,

– Sınaî ve fikrî mülkiyet hakları,

2) Yurt içinden sağlanan;

– Yeniden yatırımda kullanılan kâr, hâsılat, para alacağı veya malî değeri olan yatırımla ilgili diğer haklar,

– Doğal kaynakların aranması ve çıkarılmasına ilişkin haklar,

Gibi iktisadî kıymetler aracılığıyla;

i) Yeni şirket kurmayı veya şube açmayı,
ii) Menkul kıymet borsaları dışında hisse edinimi veya menkul kıymet borsalarından en az % 10 hisse oranı
ya da aynı oranda oy hakkı sağlayan edinimler yoluyla mevcut bir şirkete ortak olmayı,

c) Müsteşarlık: Hazine Müsteşarlığını,

İfade eder.

Doğrudan yabancı yatırımlara ilişkin esaslar
MADDE 3

a) Yatırım serbestisi ve millî muamele

Uluslararası anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe;

1- Yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye’de doğrudan yabancı yatırım yapılması serbesttir.

2- Yabancı yatırımcılar yerli yatırımcılarla eşit muameleye tabidirler.

b) Kamulaştırma ve devletleştirme

Doğrudan yabancı yatırımlar, yürürlükteki mevzuat gereğince; kamu yararı gerektirmedikçe ve karşılıkları ödenmedikçe kamulaştırılamaz veya devletleştirilemez.

c) Transferler

Yabancı yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar ile dış kredi ana para ve faiz ödemeleri, bankalar veya özel finans kurumları aracılığıyla yurt dışına serbestçe transfer edilebilir.

d) (İptal: Anayasa Mahkemesi’nin 11/3/2008 tarihli ve E.: 2003/71, K.: 2008/79 sayılı Kararı ile.)

e) Uyuşmazlıkların çözümü

Özel hukuka tabi olan yatırım sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü ile yabancı yatırımcıların idare ile yaptıkları kamu hizmeti imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden kaynaklanan yatırım uyuşmazlıklarının çözümlenmesi için; görevli ve yetkili mahkemelerin yanı sıra, ilgili mevzuatta yer alan koşulların oluşması ve tarafların anlaşması kaydıyla, milli veya milletlerarası tahkim ya da diğer uyuşmazlık çözüm yollarına başvurulabilinir.

f) Nakit dışı sermayenin değer tespiti

Nakit dışındaki sermayenin değer tespiti, Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde yapılır. Yabancı ülkelerde kurulu bulunan şirketlerin menkul kıymetlerinin yatırım aracı olarak kullanılması halinde, menşe ülke mevzuatına göre değer tespitine yetkili makamların veya menşe ülke mahkemelerince tespit edilecek bilirkişilerin ya da uluslararası değerlendirme kuruluşlarının değerlendirmeleri esas alınır.

g) Yabancı personel istihdamı 

Bu Kanun kapsamında kurulan şirket, şube ve kuruluşlarda istihdam edilecek yabancı uyruklu personele, Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çalışma izni verilir.

(Mülga ikinci cümle: 28/7/2016-6735/27 md.)
(Mülga üçüncü-dördüncü cümle: 28/7/2016-6735/27 md.)

h) İrtibat büroları

Müsteşarlık, yabancı ülke kanunlarına göre kurulmuş şirketlere, Türkiye’de ticarî faaliyette bulunmamak kaydıyla irtibat bürosu açma izni vermeye yetkilidir.