CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA ÖZEL YARGILAMA USULLERİ

1.Giriş

Ceza Usul Hukukumuzda genel hükümlere göre yargılamanın dışında  yargılamayı hızlandırmak için  iki ayrı özel yargılama usulü ihdas edilmiştir. Bunlar  “Seri Muhakeme Usulü” ve “Basit Yargılama”  usulleridir.

2.Seri Muhakeme Usulü

Seri Muhakeme Usulü, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 250. maddesinde düzenleme altına alınmıştır. Soruşturma evresi sonunda kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde  bazı suçlarla ilgili seri muhakeme usulü uygulanacağı hususu  düzenlenmiş ve ilgili maddenin 1. Fıkrasında bu suçlar tek tek sayılmıştır. Cumhuriyet savcısı veya kolluk görevlileri, şüpheliyi seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirir. Cumhuriyet savcısı tarafından seri muhakeme usulünün uygulanması şüpheliye teklif edilir ve şüphelinin müdafii huzurunda teklifi kabul etmesi hâlinde somut olaya seri muhakeme usulü uygulanır ve cumhuriyet savcısı  suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği cezadan  yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler. Seri muhakeme usulünün uygulanacağı suçlar,  hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),  genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),gürültüye neden olma (madde 183), parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra), mühür bozma (madde 203), resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206), kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),  başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268), orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç,  Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç,  Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç. Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar seri muhakeme usulüne tabi suçlardır.

Kanunda seri muhakeme usulünün uygulanamayacağı haller de düzenleme altına alınmıştır. Kanun hükmüne göre seri muhakeme usulü aşağıdaki hallerde uygulama alanı bulmayacaktır:

a.İştirak hâlinde işlenen suçlarda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi hâlinde

b.Seri muhakeme kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde

c.Yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik hâllerinde de

d.Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması hâlinde

Seri muhakeme usulünün nasıl işlediğini ifade etmekte yarar vardır. Öncelikle savcılık suçun seri muhakeme kapsamına girdiğini tespit eder ve şüpheliyi seri muhakeme usulü bağlamında bilgilendirir. Şüphelinin seri muhakeme usulünün uygulanmasını kabul etmesinin ardından Cumhuriyet savcısı şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını yazılı olarak görevli mahkemeden talep eder. Bu talep yazısına uygulamada talepname de denmektedir.

Talepname mahkemeye gönderildikten sonra mahkeme, şüpheliyi müdafii huzurunda dinler. Şüphelinin mahkemece açılan duruşmada hazır bulunması zorunludur, aksi halde seri muhakeme usulünden vazgeçmiş sayılır. Mahkeme şüphelinin usulüne uygun biçimde teklifi kabul ettiği ve eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu kanaatine varırsa talepname doğrultusunda hüküm kurar. Mahkeme aksi kanaatte ise talepnameyi reddederek soruşturmanın genel hükümler çerçevesinde sonuçlandırılması amacıyla dosyayı Cumhuriyet başsavcılığına iade eder. Mahkemece verilecek karara karşı itiraz kanun yolu açıktır. Şüpheli veya müdafi, hükmü kuran mahkemeye vereceği bir dilekçe ile genel hükümler çerçevesinde karara karşı itiraz edilebilir.

3.Basit Yargılama Usulü

Asliye ceza mahkemesince, iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilir.   Basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verildiği takdirde mahkemece iddianame; sanık, mağdur ve şikâyetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenir. Tebligatta duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu da belirtilir. Ayrıca, toplanması gereken belgeler, ilgili kurum ve kuruluşlardan talep edilir. Beyan ve savunma için verilen süre dolduktan sonra mahkemece duruşma yapılmaksızın ve Cumhuriyet savcısının görüşü alınmaksızın, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesi dikkate alınmak suretiyle, Ceza Muhakemesi Kanunu 223 üncü maddesinde belirtilen  beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, mahkumiyet, güvenlik tedbiri, davanın reddi ve düşmesi kararlardan birine hükmedilebilir. Mahkûmiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza dörtte bir oranında indirilir. Mahkemece, koşulları bulunması hâlinde; kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya hapis cezası ertelenebilir ya da uygulanmasına sanık tarafından yazılı olarak karşı çıkılmaması kaydıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Mahkemece verilen karara karşı 7 gün içerisinde itiraz oluna başvurulabilir. Hükümde itiraz usulü ile itirazın sonuçları belirtilir. Mahkemece gerekli görülmesi hâlinde bu madde uyarınca hüküm verilinceye kadar her aşamada duruşma açmak suretiyle genel hükümler uyarınca yargılamaya devam edilebilir. Basit yargılama usulü, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik hâlleri ile soruşturma veya kovuşturma yapılması izne ya da talebe bağlı olan suçlar hakkında uygulanmaz.  Basit yargılama usulü, bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde de   uygulanmaz.

Av.Yalçın TORUN

Stj.Av.Aybike Hüma BAŞBUĞ

Tel:0312 432 56 78 – 0505 621 99 92