Üste ve Amire Karşı Saygısızlık Disiplinsizliği

Askeri Yargıtay Daireler Kurulunun 05.07.2012 tarih ve 2012/82-89 sayılı
kararında, sanığın amirine karşı hitaben ‘’size de bu şekilde soru sorulsa sizde
apışıp kalırdınız’’ şeklinde sözler sarf etmesi amire saygısızlık suçu olarak kabul
edilmemiştir. Zira Türk Dil Kurumu sözlüğünde apışıp kalmak, şaşırmak olarak
tanımlanmıştır.
Askeri Ceza Kanununun 82. maddesi 1. fıkrası 6143 sayılı TSK Disiplin
Kanunu’nun 45. maddesi ile 31 Ocak 2013 tarihinden itibaren yürürlükten
kaldırılmıştır. Yürürlükten kaldırılan madde metni ‘’Toplu asker karşısında veya
silahlı iken hizmette veya hizmete ilişkin hallerde amire veya üste zorunlu olduğu
saygıyı göstermeyen veya uyarmayı saygı duruşu ile kabul edip dinlemeyen asker
kişiler, üç aydan bir seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.’’ şeklindeydi . Bu
madde yürürlükte olduğu zamanlar, toplu asker karşısında veya silahlı iken üste veya
amire karşı saygısızlık kapsamındaki eylemler suç oluşturmakta ve sanıklar Askeri
Mahkemelerde yargılanmaktaydı. Toplu asker karşısında olmayan veya silahlı
iken hizmet esnasında gerçekleştirilen üste veya amire karşı saygısızlıklar 477
sayılı Disiplin Mahkemeleri Kuruluşu, Yargılama Usulü ve Disiplin Suç ve Cezaları
Hakkında Kanunun 47. Maddesi kapsamında disiplin suçu olarak düzenlenmişti.
Disiplin Mahkemeleri Kuruluşu, Yargılama Usulü ve Disiplin Suç ve Cezaları
Hakkında Kanunun 47. maddesinde ‘’Hizmette veya hizmete ilişkin hallerde amire ve
üste zorunlu olduğu Saygıyı göstermeyen veya uyarmayı saygı duruşu ile kabul edip
dinlemeyenler, bir aya kadar oda veya göz hapsi ile cezalandırılırlar.’’ düzenlemesi
mevcut idi. 2013 yılının Ocak ayından itibaren TSK Disiplin Kanununun 45.
Maddesinde yapılan düzenleme gereği Disiplin Mahkemeleri savaş zamanında
görevli ve yetkili olacak, 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kuruluşu, Yargılama Usulü
ve Disiplin Suç ve Cezaları Hakkında Kanun sadece savaş zamanında yürürlükte
olacaktır. Bu açıklamalar sonrası netice itibariyle üste ve amire saygısızlık eylemleri
disiplin hukuku kapsamında kalacak ve 6143 sayılı TSK Disiplin Kanunu’nun
aşağıda açıklanan düzenlemeleri yürürlükte olacaktır.
6143 sayılı TSK Disiplin Kanunu’nun 15’inci maddesi c fıkrasına göre hizmet
dışındayken amir veya üste saygısızlık yapmak , ‘’hizmet dışında, bilinen ve tanınan amir veya üstlere karşı saygısızlık teşkil edebilecek fiillerde bulunmak’’ olarak tanımlanmış ve uyarı disiplin yaptırımını yaptırım altına alınmıştır. Aynı Kanunun 17. maddesi a fıkrasına göre üste saygısızlık disiplinsizliği, ‘’hizmette veya hizmete ilişkin
hallerde üste gösterilmesi gereken saygıyı kasıtlı olarak göstermemek veya yetkili
olduğu durumlarda üstün yapmış olduğu ikaz, tenkit veya muahezeyi saygı ile kabul
edip dinlememek’’ olarak tanımlanmış ve bu disiplinsizlik için hizmete kısa süreli
devam disiplin yaptırımı öngörülmüştür. Aynı kanunun 16. Maddesi a fıkrasında,
amir ve üste karşı saygısızlık disiplinsizliğinden farklı olarak amir veya üste
nezaketsizlik disiplinsizliği düzenlenmiş olup, bu disiplinsizlik için kınama disiplin
cezası verilmesi öngörülmüştür. Nezaketsizlik üste saygısızlık teşkil edecek nitelikte
olmayan, askeri nezaket protokol ve terbiye kurallarına aykırı olan davranışlardır.
Önümüzdeki süreçte hangi tür eylemlerin üste veya amire karşı saygısızlık
oluşturacağının belirlenmesinde herkes tarafından kabul gören genel ve objektif
nitelikte kriterlerin belirlenmesine ihtiyaç olduğu açıktır. Aksi takdirde saygısızlık
oluşturmayan bir eylemin saygısızlık olarak görülmesi ve personelin disiplin yaptırımı
ile cezalandırılması mümkün olabilecektir. Bu kapsamda yukarıdaki Askeri Yargıtay
Daireler Kurulu Kararı bazı kriterler içermektedir. Her şeyden önce saygı kelimesinin
anlamının ortaya konulması gereklidir. Türk Dil Kurumunun Türkçe sözlüğünde
Saygı: Değeri, üstünlüğü, yaşlılığı, yararlılığı kutsallığı dolayısıyla bir kimseye bir
şeye karşı dikkatli özenli ölçülü davranmaya sebep olan sevgi duygusu hürmet ve
ihram olarak açıklanmıştır. Buna göre üste ve amire karşı saygı, üste ve amire karşı
dikkatli, özenli ve ölçülü davranma veya uyarıyı saygı duruşu içerisinde kabul etmek
olarak belirlenmiştir. Askeri Yargıtay Daireler kurulu Kurulu 05.07.2012 tarih ve
2012/82-89 sayılı kararında ‘’size de bu şekilde soru sorulsa sizde apışıp kalırdınız’’
ve ’’ evet ne dediğimin farkındayım, ben kendi durumumu izah etmeye çalışıyorum,
size de bu şekilde soru sorsalar sizde apışıp kalırdınız’’ şeklindeki sözleri, yukarıdaki
kriterleri kullanarak amire saygısızlık olarak görmemiştir. Benzer kriterlerinde bu
disiplinsizlik kapsamında Askeri Yüksek İdare Mahkemesine açılan üste saygısızlık nedeniyle verilen disiplinsizlik yaptırımının iptalinde dikkate alınacağını
değerlendirmekteyiz.

Av. Yalçın TORUN

UYARI
Web sitemizde yayımlanan yukarıdaki yazılı metnin, eser sahipliği hakları Av.Yalçın
TORUN’a aittir. Bu yazılı metin hak sahipliğinin tespiti amacıyla zaman içerikli elektronik imza
ile muhafaza edilmektedir. Sitemizdeki yazılı metinler avukat meslektaşlarımız tarafından
dilekçelerinde serbestçe kullanılabilir, fakat metinlerin tamamının, bir kısmının veya özetinin
atıf yapılmaksızın başka web sitelerinde yayınlanmasına iznimiz yoktur